Jednym z uprawnień przysługujących rodzicom jest opieka na dziecko. Sprawdź, jakie wymagania muszą spełnić, żeby z niego skorzystać. Dowiedz się, kiedy i do kogo mogą złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy. Zobacz, jak wyliczyć wysokość zasiłku.
Spis treści:
- Kto ma prawo do zasiłku opiekuńczego?
- Warunki uzyskania zasiłku opiekuńczego
- Wysokość zasiłku opiekuńczego
- Jak złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy?
- Inne świadczenia na opiekę nad chorym dzieckiem
- Czas trwania zasiłku opiekuńczego
Najważniejsze informacje:
- Płatna opieka nad dzieckiem jest dostępna dla osób posiadających ubezpieczenie chorobowe.
- Opieka nad dzieckiem do lat 14 nie może trwać dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym.
- Gdy pracodawca zatrudnia więcej niż 20 osób, to wniosek o zasiłek opiekuńczy składa się do pracodawcy.
- Wysokość zasiłku opiekuńczego zależy od wysokości wynagrodzenia brutto.
- enova365 ułatwia wyliczenie zasiłku opiekuńczego należnego pracownikom.
Kto ma prawo do zasiłku opiekuńczego?
Osoby, które ubiegają się o zasiłek opiekuńczy na dziecko, muszą spełniać określone warunki. Opieka nad dzieckiem przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Jednak co do zasady w tym samym czasie tylko jeden z rodziców może wystąpić o wypłatę zasiłku opiekuńczego. Oznacza to, że nie mogą korzystać z takiego zasiłku jednocześnie.
Od tej reguły jest jeden wyjątek. W przypadku gdy jedno z dzieci przebywa w szpitalu i jest konieczne, żeby jeden z rodziców przebywał tam razem z nim, a drugie dziecko zachorowało, to opieka nad dziećmi może być sprawowana przez dwóch rodziców w tym samym czasie.
Wynika to z tego, że ta sama osoba nie może zapewnić opieki nad dziećmi, które przebywają w dwóch różnych lokalizacjach, takich jak szpital i dom. To jedyny wyjątek, w którym opiekę na dziecko mogą w tym samym czasie wykorzystać rodzice.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje na:
- dzieci własne,
- dzieci współmałżonka,
- dzieci przysposobione,
- dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
W związku z tym zasiłek opiekuńczy może otrzymać nie tylko biologiczny rodzic, o ile posiada pełną władzę rodzicielską, ale też osoby, które nie są spokrewnione z dzieckiem. Taka sytuacja wystąpi przykładowo w rodzinie zastępczej w stosunku do osób, które są prawnymi opiekunami, znajdujących się tam dzieci.
Warunki uzyskania zasiłku opiekuńczego
Przepisy przewidują kilka sytuacji, w których rodzic lub opiekun prawny dziecka może skorzystać z zasiłku opiekuńczego. Jednym z najważniejszych warunków umożliwiających wypłacenie zasiłku jest objęcie rodzica lub prawnego opiekuna ubezpieczeniem chorobowym. Jednak nie ma tutaj okresu wyczekiwania. Taki zasiłek przysługuje już od pierwszego dnia zatrudnienia.
Z zasiłku opiekuńczego można skorzystać, jeśli zwolnienie od wykonywania pracy wiąże się z opieką nad dzieckiem do lat 8 w jednej z poniższych sytuacji:
- choroba niani, która opiekuje się dzieckiem pod warunkiem zawarcia z nią umowy uaktywniającej,
- konieczność izolacji dziecka z powodu podejrzenia o nosicielstwo choroby zakaźnej,
- nieprzewidziane zamknięcie klubu dziecięcego, żłobka, przedszkola lub szkoły,
- pobyt w szpitalu lub innej placówce leczniczej małżonka albo rodzica dziecka,
- poród lub choroba małżonka albo rodzica dziecka.
Maksymalna długość zasiłku opiekuńczego w ciągu roku uzależniona jest od wieku dziecka. Opieka nad dzieckiem do lat 14, które zachorowało, jest możliwa przez 60 dni w roku kalendarzowym. Limit ten obejmuje również opiekę nad zdrowym dzieckiem do lat 8.
Niezbędnym dokumentem uprawniającym do uzyskania zasiłku opiekuńczego jest zwolnienie lekarskie w postaci e-ZLA. Jeśli pracodawca posiada profil na e-ZUS (dawniej PUE-ZUS), to takie zwolnienie trafi do niego automatycznie. Od 1 stycznia 2023 roku rodzice mają obowiązek posiadania takiego profilu.
Czytaj także: Urlop z dyrektywy work-life balance – ile urlopu przysługuje pracownikowi?
Wysokość zasiłku opiekuńczego
Pracującym rodzicom przysługuje opieka na dziecko. Ile płatna jest taka usprawiedliwiona nieobecność w pracy? Zależy to od zarobków brutto. Przepisy wskazują na sposób obliczania takiego zasiłku. Reguluje to art. 35 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z tym przepisem miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Jako podstawę wymiaru przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie, które było wypłacone w ciągu 12 miesięcy kalendarzowych, licząc od miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym pracownik wystąpił o zasiłek opiekuńczy.
W przypadku osób, które są zatrudnione na umowę zlecenie i opłacają dobrowolnie ubezpieczenie chorobowe przy wyliczeniach należnego zasiłku bierze się pod uwagę przychód z ostatnich 12 miesięcy, które poprzedzają miesiąc wystąpienia o zasiłek opiekuńczy, pomniejszony o kwotę 13,71%.
Ile płatna jest opieka na dziecko? Trzeba pamiętać, że podstawa wymiaru zasiłku opiekuńczego dla zatrudnionych na pełen etat nie może być niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, pomniejszona o 13,71% tego wynagrodzenia, która to kwota stanowi składki na ubezpieczenie społeczne.
Czytaj także: Urlop macierzyński – ile trwa, komu przysługuje i czy jest płatny?
Jak złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy?
W zależności od liczby osób, które zatrudnia dany pracodawca, wniosek o zasiłek opiekuńczy składa się bezpośrednio do pracodawcy lub do jednostki ZUS, która jest terytorialnie właściwa dla danego płatnika składek.
U pracodawcy, który zatrudnia do 20 osób, zasiłek opiekuńczy będzie wypłacał ZUS. W tym wypadku taki wniosek można skierować zarówno do jednostki ZUS, jak i do pracodawcy, który taki wniosek powinien przekazać do ZUS. W przypadku złożenia wniosku do ZUS można zrobić to elektronicznie przez platformę e-ZUS (dawniej PUE-ZUS).
Jeśli wniosek przesłano do niewłaściwego oddziału ZUS, to na mocy art. 65 ust. 1 Kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej powinien niezwłocznie przekazać taki wniosek do organu właściwego, wysyłając jednocześnie zawiadomienie o tym fakcie do osoby składającej wniosek. Należy jednak pamiętać, że spowoduje to wydłużenie rozpatrywania wniosku ze względu na czas, jaki jest potrzebny na przekazanie dokumentów do właściwej jednostki ZUS.
W sytuacji, gdy pracodawca zatrudnia więcej niż 20 pracowników, to wniosek o zasiłek opiekuńczy powinien być złożony bezpośrednio do pracodawcy. Wynika to z tego, że w tym przypadku to pracodawca wypłaca taki zasiłek, a następnie rozlicza się bezpośrednio z ZUS, pomniejszając o wartość zasiłku należne wpłaty przekazywane do tej instytucji.
Pracownik, który występuje o zasiłek opiekuńczy nad dzieckiem, musi wypełnić druk Z-15A. Nie ma przy tym znaczenia czy jest to opieka na dziecko chore, czy zdrowe. W tym dokumencie niezbędne jest wskazanie czy jest inna osoba, która może sprawować opiekę nad dzieckiem. Jeśli tak, to zasiłek nie będzie mógł być przyznany.
Inne świadczenia na opiekę nad chorym dzieckiem
W przypadku, gdy dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności, rodzice mogą wnioskować o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego. W przypadku dzieci do 16 lat stopień niepełnosprawności nie ma znaczenia.
Natomiast gdy dziecko ma więcej niż 16, ale nie więcej niż 24 lata, to dodatek przysługuje wyłącznie wtedy, gdy dziecko posiada umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności.
Taki dodatek jest zróżnicowany ze względu na wiek dziecka. Na dzieci do lat 5 przysługuje w wysokości 90 zł miesięcznie. Natomiast w przypadku dzieci w wieku od 5 do 24 lat wysokość takiego dodatku to 110 zł miesięcznie.
W prawie przewidziano też możliwość uzyskania przez ojca dziecka dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Jest on przyznawany z tytułu opieki nad dzieckiem nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8. tygodnia życia. Warunkiem jego przyznania jest niezdolność matki, która pobiera zasiłek macierzyński, do opieki nad nowo urodzonym dzieckiem.
Taka sytuacja wystąpi wtedy, gdy matka przebywa w szpitalu albo innej placówce medycznej, przez co nie może opiekować się dzieckiem lub gdy posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym w przypadku gdy stan jej zdrowia powoduje, że nie może opiekować się dzieckiem.
Istotny jest fakt, że czas pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do limitu 14 lub 60 dni w danym roku kalendarzowym.
Czas trwania zasiłku opiekuńczego
Płatna opieka nad dziećmi jest limitowana czasowo w trakcie roku kalendarzowego. Długość przysługującego zasiłku opiekuńczego zależy od wieku dziecka oraz tego, czy takie dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności.
Opieka nad zdrowym dzieckiem do lat 8 możliwa jest przez 60 dni w roku kalendarzowym. Do tego samego limitu wlicza się też opiekę nad chorym dzieckiem do 14 lat.
Opieka na dziecko chore, które ma powyżej 14 lat, jest możliwa przez 14 dni w roku kalendarzowym. Taki sam limit dotyczy opieki nad innym chorymi, którzy są członkami rodziny.
Jeszcze inny limit został wyznaczony w przypadku opieki nad dzieckiem, które posiada orzeczenie o niepełnosprawności. Wynosi on 30 dni w roku kalendarzowym i dotyczy dwóch sytuacji.
Pierwszą z nich jest opieka nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ma więcej niż 14 lat, ale nie ukończyło jeszcze 18 roku życia.
Druga wystąpi wtedy, gdy opieka jest sprawowana nad dzieckiem niepełnosprawnym, które ma więcej niż 8 lat, ale nie ukończyło jeszcze 18 lat pod warunkiem, że wskutek choroby, porodu albo pobytu w szpitalu małżonka lub rodzica dziecka, którzy sprawują nad nim stale opiekę, nie mogą opiekować się dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności.
Co ważne, limit, którego nie wykorzystano w danym roku kalendarzowym, nie przechodzi na lata następne.
Podsumowanie
Konieczność opieki zarówno nad zdrowym dzieckiem do lat 8, jak i nad chorym, niepełnoletnim dzieckiem może pojawić się dość nagle. Warto wiedzieć, jakie prawa przysługują w tym wypadku pracownikowi. Szczególnie ważny jest limit dni, w których przysługuje zasiłek opiekuńczy.
Kolejną sprawą jest wysokość zasiłku opiekuńczego. Wszelkie wyliczenia z tym związane można przeprowadzić przy pomocy programu enova365. Dlatego zachęcamy do skorzystania z niezobowiązującej, darmowej prezentacji, na której przedstawimy Ci, jakie korzyści wiążą się z zastosowaniem w działach kadr i płac systemu ERP enova365.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
- https://www.zus.pl/swiadczenia/zasilki/zasilek-opiekunczy/prawo-do-zasilku-i-okres-przyslugiwania
- Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce, Wydawnictwo C.H. Beck, 2023
- Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego
- https://www.gov.pl/web/rodzina/zasilek-opiekunczy
